Steven Prengels en Arno Synaeve in conversatie met Suzanne Zorbach, dramaturge bij de Ludwigsburger Schlossfestspiele

​

Je hebt het creëren van een nieuwe voorstelling vergeleken met het maken van een bergtocht. Wat heb je tijdens de creatie van ‘Berg’ ontdekt op je tocht?

SP: Werner Herzog zei dat, als je op het punt staat moeilijke keuzes te maken, ze te maken terwijl je wandelt. De Belgische schilder Raoul De Keyser zei dan weer dat ook de terugweg een reis is. Beide kunstenaars verbinden reizen met zelf-ontdekking. Dit is exact wat ervaar als ik componeer, teken of aan een theatervoorstelling werk. Als ik die berg opklim word ik meer dan met wat ook geconfronteerd met mezelf. In ‘Berg’ gaat deze confrontatie gepaard met vragen over escapisme. Is wegduiken in een wereld van poëzie, muziek, dans of natuur problematisch? Op onze weg naar ‘Berg’ onderzochten we de schoonheid die ligt in het confronteren van ons publiek met deze combinatie van kunst en natuur.

 

Welk potentieel ligt in 'doelloos wandelen’?

SP: Het maken van een doelloze wandeling is in onze doelgerichte samenleving per definitie al een mislukking. Maar deze doelloosheid heeft net daarom een grote kwaliteit, iets wat we ook terug kunnen vinden in kunst: ook kunst heeft geen duidelijk doel. We accepteren kunst voor wat het is en wat het ons geeft. Het doet ons, in de meeste gevallen letterlijk, stilstaan.

AS: Door het ontbreken van een doel kan je net volledig focussen op de wandeling zelf. Ik maak vaak doelloze wandelingen in de stad, in een park of in het bos - en het is erg bevrijdend om te doen: ik kom telkens terug thuis met nieuwe inzichten en nieuwe plannen.

 

Wat inspireerde je voor het maken van het decorontwerp van ‘Berg’?

AS: Ik was gefascineerd naar de neiging om onze ogen weg te draaien van onze drukke wereld. Het was een belangrijke ontdekking voor me dat dat afwenden van de blik niet iets uitsluitend negatiefs is. Ik zie ondertussen net in dat het net iets noodzakelijks is om van tijd tot tijd te doen. De berg die op scène staat is een sterke metafoor voor deze beweging - en het interessante is dat een berg niet alleen een vluchtoord is, maar ons ook de mogelijkheid geeft om uit te kijken over het dal. In het finale decorontwerp wou ik geen clash tonen tussen de berg en de buitenwereld, omdat ik geloof dat die buitenwereld misschien nog meer aanwezig is door hem niet letterlijk te tonen.

 

Het scènebeeld evoceert op een bepaald moment Caspar David Friedrichs ‘Der Wanderer über dem Nebelmeer’.

AS: De Romantiek is een kunstbeweging waarin de relatie met het ‘ik’, de natuur en het verleden erg belangrijk zijn. Het was dus logisch om op muzikaal gebied het werk van Richard Wagner en Franz Schubert en op visueel gebied het werk van Caspar David Friedrich in te duiken. Naast drie grote prints van enkele landschappen van Friedrich wordt het scènebeeld gedomineerd door twee - duidelijk valse - rotsformaties. De natuur die je op de schilderijen van Friedrich ziet is niet ‘echt’ - maar zorgvuldig gecreëerd in zijn atelier. Ik wou nog een stap verder gaan door zijn visie op natuur terug om te zetten in drie dimensies. En omdat de spelers allemaal anders reageren op deze berg, creëeren zij een nieuwe visie op wat dit landschap kan betekenen.

 

Welke rol speelt de muziek in Berg?

SP: Ik geloof dat de muziek een andere realiteit binnenbrengt. Een realiteit waarbinnen onze dagelijkse woordenschat niet langer voldoet. Het beklemtoont de onvoorspelbaarheid van de gebeurtenissen in ‘Berg’. De spelers zijn vaak alleen op scène, op een paar momenten ook in groep. Maar ze vinden hoe dan ook telkens een connectie met muziek of klank. Ik bekijk ze dan ook niet als naïeve escapisten, omdat ze op zoek zijn naar iets heel specifieks en waardevol. Ik geloof dat tijd een belangrijke rol speelt in deze zoektocht.

 

Je begint de voorstelling met Goethe.

SP: De muziek die ik voor de openingsscène componeerde wordt niet door iedereen als muziek geïnterpreteerd. Voor mij kan muziek veel gezichten hebben. Uit mijn variatie van het gedicht ‘Gefunden’ van Goethe spreekt een bizarre vorm van eenzaamheid. Toen ik experimenteerde met het laten voorlezen van de dichtregels door computerstemmen vond ik een bevreemdende schoonheid hebben. Uiteindelijk gaat het voor mij telkens om het versmelten van elementen uit het verleden met vragen over onze toekomst, altijd gezien met de ogen van vandaag. Een thema dat zijn conclusie vindt in de laatste scène van de voorstelling, de ’tik-tak-choreografie’, waarvoor ik een compositie creëerde waarin het getik van een klok samenvalt met fragmenten uit Wagners ‘der Ring des Nibelungen’.

 

Hoe reflecteert het scènebeeld de gemoedstoestand van de spelers?

AS: De relatie tussen landschap en figuur is het centrale thema in mijn artistiek onderzoek. Voor mij betekent een landschap veel meer dan een genre in de kunstgeschiedenis. Ik geloof dat een landschap zowel een fysieke als een mentale impact heeft op de persoon die zich er in begeeft. Het landschap zorgt voor oriëntatie en identificatie. In ‘Berg’ construeren de spelers zelf hun landschap. In de scènes die daarop volgen, waarin ze elk individueel met de berg in dialoog gaan, is het duidelijk dat ze er elk heel andere dingen op projecteren. De laatste scène echter - een bizarre groepschoreografie - is erg ontregelend, zelfs voor ons. Maar ze reflecteert alle vragen die het hele team had met deze thematiek. Het is even unheimlich als optimistisch. Zeer absurd en zeer serieus op hetzelfde moment.

 

Onze maatschappij vervreemdt ons blijkbaar meer en meer van onze roots, en dus ook van natuur. Hoe zien jullie de mogelijkheid of misschien zelfs de noodzaak om ons terug met de natuur te verbinden?

AS: Ik denk dat de weg naar natuur - tenminste voor mij - er een is naar je innerlijke zelf. Ik geloof dat we, meer dan van bladeren en bomen daarvan vervreemd zijn. We krijgen een heleboel signalen van ons lichaam, die we vaker niet dan wel begrijpen. Het valt me op dat in mijn omgeving dat een bijna onmogelijke taak is voor veel mensen. Het vereist een hoge mate van gevoeligheid en openstaan. Ik denk dat daar, in het bijzonder in die twee dingen - het oproepen van gevoeligheid en het leren open staan - kunst een belangrijke rol kan spelen. Als mijn schilderijen of voorstellingen dat zouden kunnen veroorzaken bij een aantal mensen zou ik me erg voldaan voelen.

SP: Een connectie opzoeken met natuur of mijn roots is niet mijn sterkste kant, dus ik heb hier absoluut nog een lange weg in te gaan. Wat mijn sterkste kant wél is, is connecteren met stilte. Het kan raar klinken, maar als componist vind ik de stilte een echte gelukzaligheid.